A caza do Patrimonio por Sober: crónica da xornada
O domingo, 21 de xuño de 2015, a xente
da Asociación O Colado do Vento achegámonos a distintos puntos con
elementos patrimoniais en Sober coa finalidade de coñecer e divulgar
o noso Patrimonio, así como analizar o estado de conservación e
comprender o entorno no que se sitúa.
Esta xornada de “cacería” do
Patrimonio foi secundada por unha vintena de persoas que nos axudaron
a recoller información e forografías de cada sitio, a fin de subir
os resultados da pesquisa ao catálogo social do Patrimonio galego
(www.patrimoniogalego.net),
tarefa que iremos facendo ao longo do mes de xullo.
Na tarde do domingo, variando un pouco
o programa previsto, achegámonos aos seguintes elementos:
 |
| Foto: Carlos Rueda. |
1. Na parroquia de Millán visitamos:
- Pena de Santa Apolonia.
Non catalogada como elemento
arqueolóxico, considerámola elemento etnográfico de grande
interese. Trátase dun afloramento rochoso con pileta, a cuxa auga se
lle atribuían propiedades sanadoras dos males de moas, pois nas
penas contiguas a tradición di que se agochou Santa Apolonia da
persecución pagá.
Vázquez Seijas sinalara que semella un
animal deitado.
- Coviñas do Monte do Cura
Petróglifos xa catalogados, con coviñas e sucos sobre unha pedra que foi mutilada.
Petróglifos xa catalogados, con coviñas e sucos sobre unha pedra que foi mutilada.
Atópanse nun altiño, o Monte do Cura,
cara o NO, fronte ao monte de Santo André.
De ambos elementos hai referencia de
Vázquez Seijas no Boletín de la Comisión de Monumentos de Lugo.
No entorno, atopamos a Fonte das Bruxas
– hoxe destruída polo campo de fútbol - , Fonterdá, fonte
curativa dos males estomacais, ou a Pena de Belán.
2. Na parroquia de Proendos coñecemos:
- Necrópole medieval de Proendos.
Lugar contiguo á zona da casa rectoral onde apareceron sepulturas con laxas de lousa e campás tipo cencerro, xunto con elementos cerámicos. Unha destas laxas está no Museo Provincial de Lugo.
Xacemento xa catalogado.
- Inscultura romana no muro do
igrexario, partida e deteriorada.
- Petróglifos do Xestal (I e II).
 |
| Foto: Carlos Rueda. |
Unha delas cun gran motivo con 8
círculos concéntricos e unha coviña central; a outra con sucos,
coviñas e círculos concéntricos continua pola pena que hoxe cobre
o muro de peche da finca e a terra do outro lado do muro.
Pese a tratarse dos motivos máis
coñecidos e espectaculares de Sober, as penas non son visitables.
Ademais, observamos o pombal, situado
no antigo xardín dos curas de Proendos; sobre a laxa na que se
asenta, atópase un petróglifo.
 |
| Foto: Carlos Rueda. |
Camiñando polo núcleo de Proendos
fomos debullando os elementos de época romana que se sitúan nas
casas do lugar: unha ara encastrada nun muro, un trisquel, columnas,
canalizacións... Así como unha pedra con cruces de época
indeterminada. Tamén camiñamos sobre o lameiro onde apareceu un
hipocausto nunhas obras e que, probablemente, albergue os restos
dunha casa de importancia de época romana.
Ademais, observamos a boa factura das
casas grandes dos Bertonías e dos Ojeas.
3. Na parroquia de Pinol, visitamos:
Xa en Cadeiras, visitamos o Castro das
Medorras, un dos máis grandes de Sober, onde vimos unhas penas con
cazoletas xa catalogadas. Ademais, baixando pola ladeira, aínda na
zona de terrazas, visitamos unha nova pena co mesmo tipo de cazoletas
atopadas nas xa descubertas.
A este novo achádego de Óscar Alonso,
de Veliños, engadimos outras dúas penas, que tamén visitamos: unha
pedra que formaría parte dunha estrutura e que sostería unha porta
e máis unha pena onde hai varias coviñas. De todas estas penas e
doutros novos achédegos noutras parroquias informaremos para que se
proceda á súa catalogación.
 |
| Foto de Álex Pazó. |
 |
| Foto de Álex Pazó. |
Logo de Cadeiras, baixamos ata Sampil
para ver unha das penas de petróglifos deste núcleo: un dos
petróglifos do Agro.
Despedímonos coa vontade de continuar
visitando o noso Patrimonio máis esquecido, en moitos casos sen
camiño de acceso ou non visitable, como os fermosos petróglifos do
Xestal en Proendos.
Agradecemos a todas as persoas
participantes a súa colaboración e aportacións para o traballo da
nosa asociación.
Xornada "á caza do Patrimonio", en Sober
Visitaremos
distintos elementos do Patrimonio arqueolóxico de Sober, coa
finalidade de coñecelos, divulgar a súa existencia e importancia
histórica, dar conta de novos achádegos non catalogados e subir
todos os que visitemos ao Catálogo Social do Patrimonio Galego
(http://patrimoniogalego.net).
Reivindicamos a función social do Patrimonio, o seu valor como
factor de cohesión de sociedades democráticas.
PLAN
DA XORNADA
*
Punto de encontro: na praza do Concello de Sober, diante do edificio
do concello, ás 16:30 h do domingo, 21 de xuño
de 2015.
*
Mecánica da xornada: desprazándonos nos coches, achegarémonos aos
distintos puntos para fotografiar, sinalizar co gps e describir as
características de cada ben patrimonial, así como coñecer máis
sobre o seu emprazamento.
*
Sitios a visitar:
- A
Anta, Arroxo.
Posibles
restos dun dolmen; dubidoso, pero con toponimia relacionada.
Lugar
de: A Anta, á entrada da capital municipal de Sober.
Ten
unha estructura de planta trapezoidal que se levanta aproveitando un
afloramento granítico recortado para adaptalo, completado con cinco
laxes de granito fincadas.
-
Pena de Santa Apolonia, Millán.
Lugar
de interese etnográfico. Afloramento rochoso con pileta, a cuxa auga
se lle atribuían propiedades sanadoras dos males de gorxa.
-
Xacemento romano de Proendos, Proendos. [GA-2705915]
Dentro
do espazo que abrangue o xacemento romano de Proendos, moi alterado,
visitaremos distintos elementos.
-
Necrópole medieval, “Campo das Olas”, Proendos.
[GA-2705916]
-
Casa rectoral, Proendos.
-
Inscultura romana en muro, Proendos.
-
Petróglifos do Xesta (I) e (II), Proendos. [GA27059018 –
Xestal II]
-
Trisquel, nunha casa do núcleo de Proendos.
-
Casa con elementos romanos reutilizados, Proendos.
-
Petróglifo do Barcal en Sampil, Pinol.
[GA-27059043]
-
Lugar de Cimadevila, núcleo de poboamento tradicional, Pinol.
Núcleo
de poboamento rural ben conservado.
-
Castro das Medorras, ou de Cadeiras, Pinol. [GA-27099035]
Neste
asentamento fortificado sobre o Sil, coñeceremos pedras con
cazoletas, dúas xa catalogadas e outras
recentemente descubertas.
-
Pena da Virxe de Cadeiras, Pinol. [GA-2705REF004]
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Daremos
conta, ademais, de outros novos achádegos da asociación, pero non
poderemos visitalos todos pola dificultade do acceso.
Remataremos
a xornada cuns pinchos para repor forzas en Cadeiras.
Para
organizar mellor, tanto desprazamentos como a comida, recoméndase
anotarse antes do 20 de xuño, no correo coladodovento@gmail.com
ou teléfono 674473695.
Cada
participante porá unha pequena cantidade, para contribuír cos
gastos da xornada:
- 3
€, persoas socias do Colado do Vento
- 6
€, non asociadas
Balance da horta a inicios de xuño de 2015
* A vindeira quedada será o sábado, 13 de xuño, ás 18 horas.
Xa temos todos os bancais completos, logo de poñer, o pasado sábado, máis tomateiras, pementos e algunha leituga e porro máis.
Tivemos que clarear os rabaniños, que xa están medrados, e quitarlle os cartóns protectores ás cenouras, que comezan a medrar.
Tamén van medrando as cabazas e xa poidemos recolectar framboesas, fresas, espinacas, tirabeques, rabaniños, leitugas e acelgas.
O sábado pasado, quitáronse todos os fillos da tomateiras e atáronse as plantas de tomate ás cañas. Ademais, pulverizámoslles Neem e Potasa, igual que a todos os bancais.
Tamén se limparon os camiños entre bancais e se engadiu máis palla aos bancais.
Agora, cómpre regar todo moi ben todos os días e agardar a que medren os froitos.
O vindeiro sábado, 13 de xuño, é día de freito.
Imos cribar todo o compost e plantar un semilleiro con leitugas, porros, brécol e col de Bruxelas.
Ademais, temos que repasar que funcione todo o sistema de rego por goteo.
Xornada entre Entrimo e Castro Laboreiro
 |
| Na serra de Queguas. |
Dende Sober, saímos cara Entrimo (aproximadamente 1 hora e media en coche, pola N-120, a AG-52 e AG-31), chegando a Terrachán, capital municipal, dende onde nos diriximos en coches ata Queguas.
 |
| Aira de mallar en Queguas. |
Queguas, lugar da parroquia de Venceáns, dende onde se pode realizar o roteiro PR-G 27, unha camiñata circular de 6,5 km aprox pola zona de Queguas, na serra de Laboreiro.
[ver a ruta en Wikiloc: aquí]
No percorrido, con cotas en torno aos 1000 m, puidemos ver as Cortes da Carballeira, hoxe abandonadas, usadas para gardar o gando en primaveira e verán, cando se levaba aos pastos máis altos.
 |
| Cortes da Carballeira, Venceáns. |
Ao carón das zona das cortes, a capela da Ascensión, un edificio do s. XIX.
Mediada a ruta, en plena serra, atopamos a Casa da Moura, dolmen do que se conserva a cámara megalítica e parte do túmulo.
 |
| Casa da Moura |
As visión das paisaxes dende a serra son impresionantes, cunha boa vista do Laboreiro, Montes do Quinxo e ata a serra do Xurés.
A ruta remata coa volta ao lugar de Queguas.
Xa de volta en Entrimo, logo de xantar en Parrillada O Toural, saímos en coches dirección Olelas, lugar da parroquia da Illa.
Dende a carretera a Olelas, logo de pasar o núcleo da Illa, pódense apreciar vistas moi boas do Limia.
Dende esta mesma estrada pode accederse a unha ruta que leva ata o Castelo da Pica, lugar das "penas cabaleiras", de menos de 3 km.
 |
| En Olelas. |
En Olelas, singular asentamento de montaña, divisamos o río de Castro Leboreiro e a serra do Soajo, xa de Portugal.
Retornando de novo a Entrimo, visitamos a igrexa de Santa María a Real, impresionante obra barroca do século XVIII.
Dende Entrimo, partimos en coches ata Castro Laboreiro, dende onde subimos andando ata o Castelo, os restos dunha fortaleza do s. XIII.
Fotos e texto: O Colado do Vento
Viaxe a Entrimo e Castro Laboreiro: domingo 31 de maio
Prezo
por persoa (inclúe visitas e transporte):
-
socia – 8 €
-
non socia – 15 €
Saída
do transporte:
-
Monforte: 8:45 h nas “casiñas” da Compañía
-
Sober: 9:00 h diante do Concello
PROGRAMA
E VISITAS
*
Aprox. 11:00 h – Ruta de Queguas. 6,5 km
Partindo
de Queguas, pasa pola Casa da Moura (mámoa).
En
Queguas atópase un conxunto de hórreos.
(Quen
non desexe facer a ruta quedará na localidade de Entrimo, onde pode
visitar o museu e a igrexa de Santa María a Real.)
*
Aprox. 15:00 h – Xantar en Entrimo.
Menú
do día a escoller en varios restaurantes.
Como
estamos anotada pouca xente, reservaremos ao chegar e cada persoa
pagará a súa comida.
Despois
de xantar, visitaremos:
-
“pedras cabaleiras”, “Pica da Illa”, na parroquia da Illa.
-
miradoiro de Olelas.
-
Castelo do Castro Laboreiro e museu (aprox. 18 horas), en Melgaço.
*
A visita a Bande (Aquis Querquennis e Igrexa de Santa Comba)
realizarémola outro día, pois esta fin de semana son as festas do
peixe de Bande e non hai disponibilidade de visitas guiadas.
Crónicas da horta en maio
O sábado, 10 de maio, plantamos repolo, berenxena, chiroubea, sandía, melón e tomates.
Ademais, plantamos cenouras de dous xeitos:
- tal como se fai na agricultura biodinámica, formando un surco en V e poñendo area por riba das sementes de cenroura, e tapando sen palla, cuns cartóns para evitar malas herbas, que hai que retirar en dez días.
- ao estilo tradicional de aquí.
Logo, tocará comprobar o resultado de cada un dos sistemas.
Tamén puxemos albahaca nun pequeno invernadoiro, pois se a plantáramos directamente nos bancais costaríalle moito saír, pois debe estar a bo recaudo ben quente.
Entre as tarefas pendentes, reparar a escaleira de acceso.
O mércores, día 13, por se día de folla, plantaremos máis acelgas.
O sábado, día 16, plantaremos xudías verdes de mata baixa,
pementos, berenxenas e cabazas.
Por suposto, hai que estar pendente de ir regando. E o día 20, mércores, retirar os cartóns das cenouras.
Tamén haberá horta o sábado, día 23.
* Neus, de Vilela, é a nosa asociada encargada de coordinar a horta, de acordo con Mar Sabater. Coas súas informacións facemos crónica e plan.
A Casa Grande de Pedras, berce dos García-Camba
Un artigo de Xosé Lois García.
Nun chover miudiño, anuncio de primavera,
cheguei ao lugar de Pedras en San Martiño de Vilelos (Saviñao), guiado
por Manolo Rodríguez, dono da señorial casa grande de Pedras, solar da
abastecida fidalguía dos García-Camba. Unha vella e tradicional estirpe
de escribáns reais que amosaron poder económico concentrado en Pedras e
mais na casa grande dos escribáns de San Sadurniño de Piñeiró.
Manolo, é un home sinxelo e xeneroso que rexenta a casa que seu avó
lle
mercou aos García-Camba, convidoume a visitar esta casa, onde naceu no
século XVIII a miña segunda tataravó, por vía paterna, Rosa García-Camba
y Osorio, para entendernos, avó de meu bisavó, filla do notario Xoán
García-Camba e de Clara Osorio, esta de descendencia de cristiáns novos.
Rosa García-Camba y Osorio casou co rico home, dono do lugar de Podente, na parroquia chantadesa de Merlán, Manuel García Moure. Rosa era tía do capitán xeneral, Andrés Garcia-Camba y de las Heras, que estivo na batalla de Aguacucho no Perú (1824), sobre esta contenda escribiu un libro. Capitan xeneral de Filipinas, gobernador de Porto Rico e, mais tarde, ministro de guerra e mariña. Masón e poderoso militar de Espartero.
O vencello entra os García-Camba de Pedras cos García de Podente, potenciou esa parentela que nos vellos documentos de familia como nos de igrexario, Rosa figura como rica femia de dote e de venia.
Nesta visita, Manolo mostroume esa fermosa casa feita á medida de varias xeracións que a habitaron, desde os García-Camba até el mesmo. Unha casa arrogante en deseños e particularidades engadidas, nada ostentosa e si moi funcional. A casa antiga aínda respira os ritmos dos tempos idos en acordes dos actuais, como no acertado verso de Camões: “mudam-se os tempos mudam-se as vontades”. Na casa grande de Pedras a mudanza obedece ao designio dos tempos, mais non dunha maneira agresiva e demoledora. O compartimento e o decoro do antigo e do actual mostran esa convivencia conciliadora.
Manolo foime indicando o que construíu o seu avó, o seu pai e el mesmo. Mostroume cada recantiño da casa, sempre con un matiz enfático do que aínda representa para el a casa antiga e as cousas que pertenceron aos García-Camba. creoume certa emoción, por non dicir destinguida emoción, cando toquei as paredes e os obxectos que tamén tocara a miña devanceira, Rosa de Pedras. Collín aqueles pesados libros de leis que leron o pai, o avó e bisavó de Rosa, liñaxe de notarios de El Rei, e pensei na veneración que tiveron por aduladores de comenencia e tamén pola aldraxe merecida, aínda que fose en silencio, polo xentío labrego que repudiou ousadía de señorío.
Apalpando e visualizando as harmonías do pasado que aínda resplandecen en formatos de memorial. Nese meu percorrido pola casa grande de Pedras tiven a sensación de repetir aquel sentimento que Uxío Novoneyra expresa no cumial deste verso: “Ando a tocarlle as maos ós antepasados”. O herdo tira por nós, os galegos, aínda que a memoria sexa materia esquecediza e lonxincua cando revivimos o que aínda somos na sombra itinerante do sangue dos que nos precederon. O picaporte dos sentimentos peta no pasado e tódalas pantasmas aparecen para axilizar o memorando.
Manólo Rodríguez lévame ao vello portalón con robusta arcada, en suntuosa fachada da que xa faltan os brasóns dos García-Camba que algún familiar levou como lembranza. Manolo está preocupado polas buscas e rebuscas que fan os arqueólogos á procura do paleolítico que detectaron nos seus resíos de Pedras. Mais o meu anfitrión non oculta o valor prehistórico que ten esta terra xerminal, onde houbo vida e cultura perenne.
O Manolo sinálame grandes treitos de paredes antigas que foron da casa fidalga, até levarme á capela que el ergueu e reformou, con sobranceiro gusto. Un espazo pequeniño; certamente un oratorio exclusivo á medida dos donos da casa. Mesmo ao entrar no recinto, di que o retablo e as imaxes son do tempo dos García-Camba. Certamente é un retablo barroco do século XVIII, cun só nicho central que ocupa unha fermosa talla de Santa Lucía, con palma de mártir e ollos en prato, como reclamo ou metáfora de iluminar a quen roga fuxir das tebras deste mundo. Esta custodiada por San Xoán o Bautista e unha santa de hábitos bieitos. No frontal do altar un panel con intuitivas pinturas naturalistas de robustos e apetecidos froitos e de vermellas rosas cativan as miñas retinas.
Manolo empeñouse en que eu tiña que merendar, a insistencia labrega sempre é sincera, e un non debe rexeitar de tanta atención e hospitalidade, sería considerado como desprezo. Acatei as súas ordes, do que non me arrepinto. Naquel mesado da ampla cociña unha fonte de roxóns, chourizos á vella usanza artesán, con seu agradábel recendo e bo tempero; xamón curado e con ímpeto de ser loado, ao estilo lírico de D. Ramón Otero Pedrayo. Xerro de viño e conversa.
Unha tarde moi aproveitada, en tódolos sentidos, no clamor da familia Rodríguez, coa agradábel compaña de Manolo, a súa irmán, cuñado e sobriño. Mereceu a pena saír dos ermos do silencio e ir ao clamor das benquerenzas de persoas que aínda practican a fraternidade.
Manolo, é un home sinxelo e xeneroso que rexenta a casa que seu avó
lle
mercou aos García-Camba, convidoume a visitar esta casa, onde naceu no
século XVIII a miña segunda tataravó, por vía paterna, Rosa García-Camba
y Osorio, para entendernos, avó de meu bisavó, filla do notario Xoán
García-Camba e de Clara Osorio, esta de descendencia de cristiáns novos.
Rosa García-Camba y Osorio casou co rico home, dono do lugar de Podente, na parroquia chantadesa de Merlán, Manuel García Moure. Rosa era tía do capitán xeneral, Andrés Garcia-Camba y de las Heras, que estivo na batalla de Aguacucho no Perú (1824), sobre esta contenda escribiu un libro. Capitan xeneral de Filipinas, gobernador de Porto Rico e, mais tarde, ministro de guerra e mariña. Masón e poderoso militar de Espartero.
O vencello entra os García-Camba de Pedras cos García de Podente, potenciou esa parentela que nos vellos documentos de familia como nos de igrexario, Rosa figura como rica femia de dote e de venia.
Nesta visita, Manolo mostroume esa fermosa casa feita á medida de varias xeracións que a habitaron, desde os García-Camba até el mesmo. Unha casa arrogante en deseños e particularidades engadidas, nada ostentosa e si moi funcional. A casa antiga aínda respira os ritmos dos tempos idos en acordes dos actuais, como no acertado verso de Camões: “mudam-se os tempos mudam-se as vontades”. Na casa grande de Pedras a mudanza obedece ao designio dos tempos, mais non dunha maneira agresiva e demoledora. O compartimento e o decoro do antigo e do actual mostran esa convivencia conciliadora.
Manolo foime indicando o que construíu o seu avó, o seu pai e el mesmo. Mostroume cada recantiño da casa, sempre con un matiz enfático do que aínda representa para el a casa antiga e as cousas que pertenceron aos García-Camba. creoume certa emoción, por non dicir destinguida emoción, cando toquei as paredes e os obxectos que tamén tocara a miña devanceira, Rosa de Pedras. Collín aqueles pesados libros de leis que leron o pai, o avó e bisavó de Rosa, liñaxe de notarios de El Rei, e pensei na veneración que tiveron por aduladores de comenencia e tamén pola aldraxe merecida, aínda que fose en silencio, polo xentío labrego que repudiou ousadía de señorío.
Apalpando e visualizando as harmonías do pasado que aínda resplandecen en formatos de memorial. Nese meu percorrido pola casa grande de Pedras tiven a sensación de repetir aquel sentimento que Uxío Novoneyra expresa no cumial deste verso: “Ando a tocarlle as maos ós antepasados”. O herdo tira por nós, os galegos, aínda que a memoria sexa materia esquecediza e lonxincua cando revivimos o que aínda somos na sombra itinerante do sangue dos que nos precederon. O picaporte dos sentimentos peta no pasado e tódalas pantasmas aparecen para axilizar o memorando.
Manólo Rodríguez lévame ao vello portalón con robusta arcada, en suntuosa fachada da que xa faltan os brasóns dos García-Camba que algún familiar levou como lembranza. Manolo está preocupado polas buscas e rebuscas que fan os arqueólogos á procura do paleolítico que detectaron nos seus resíos de Pedras. Mais o meu anfitrión non oculta o valor prehistórico que ten esta terra xerminal, onde houbo vida e cultura perenne.
O Manolo sinálame grandes treitos de paredes antigas que foron da casa fidalga, até levarme á capela que el ergueu e reformou, con sobranceiro gusto. Un espazo pequeniño; certamente un oratorio exclusivo á medida dos donos da casa. Mesmo ao entrar no recinto, di que o retablo e as imaxes son do tempo dos García-Camba. Certamente é un retablo barroco do século XVIII, cun só nicho central que ocupa unha fermosa talla de Santa Lucía, con palma de mártir e ollos en prato, como reclamo ou metáfora de iluminar a quen roga fuxir das tebras deste mundo. Esta custodiada por San Xoán o Bautista e unha santa de hábitos bieitos. No frontal do altar un panel con intuitivas pinturas naturalistas de robustos e apetecidos froitos e de vermellas rosas cativan as miñas retinas.
Manolo empeñouse en que eu tiña que merendar, a insistencia labrega sempre é sincera, e un non debe rexeitar de tanta atención e hospitalidade, sería considerado como desprezo. Acatei as súas ordes, do que non me arrepinto. Naquel mesado da ampla cociña unha fonte de roxóns, chourizos á vella usanza artesán, con seu agradábel recendo e bo tempero; xamón curado e con ímpeto de ser loado, ao estilo lírico de D. Ramón Otero Pedrayo. Xerro de viño e conversa.
Unha tarde moi aproveitada, en tódolos sentidos, no clamor da familia Rodríguez, coa agradábel compaña de Manolo, a súa irmán, cuñado e sobriño. Mereceu a pena saír dos ermos do silencio e ir ao clamor das benquerenzas de persoas que aínda practican a fraternidade.
Unha tarde
para nunca mais esquecer.
Subscrever:
Mensagens (Atom)