O Colado do Vento: os debuxos en cal de Sober

Casa da Fonte, Paradela, Santiorxo.

Os encachotados, esgrafiados, encintados, foron técnicas moi utilizadas dende o século XIX ata mediados do século XX. Aínda nos albores do século XXI algún sentimental arranxou os da súa casa, sen ter, case, mao de obra cualificada que conservara os saberes da técnica. Máis o que soe ocurrir, como pasou recentemente nunha casa de Sansillao, é que se pique para encintar as paredes con cemento, que é a moda dos nosos tempos. Así que, entre as novas reformas, e como xa non é o demo o que anda nos tellados senón o abandono o que os anica definitivamente, o oficio foise perdendo e con el os debuxos das nosas paredes.

Momelle, Gundivós.

O esgrafiado é unha técnica basada na utilización de morteiros realizados con cal grasa apagada, que nalgúns sitios, como no medievo en Segovia ou no século XVIII en Cataluña, levou a superposición de capas de revoques de distintos cores, para conseguir, sobre un debuxo previo, unha decoración policromada e moi resistente. A súa orixe parece ser oriental, coñecéndose moitos exemplos no arte islámico, clara raíz do esgrafiado segoviano. O catalán que tuvo no Barroco unha ampla repercusión, parece ter unha orixe italiana a través dos amplos contactos mercantiles mediterráneos. Refléxase este, sobre todo, na Barcelona burguesa con temática mitolóxica ou con motivos relacionados co oficio do rico propietario que os encarga.

A Devesa, Neiras.

As decoracións con cal galegas son máis modestas, utilizando o branco sobre o fondo da parede ou sobre a base do morteiro, pero igualmente estéticos e resistentes. Así, podemos contemplar dende os máis simples encintados da pedra dos muros á repetición de diferentes motivos: figuras curvilíneas, faixas con trazado xeométrico, nubeiros, aves, peixes, serpes, animais fantásticos, recipientes, plantas, rosetas, cruces, e mesmo, nalgunha zonas, escenas diversas onde aparecen pitas e gaiteiros. Estamos a falar de figuras feitas para disimular, en xeral, os paramentos de menos calidade, formados, en moitas ocasións, por cachote miudo e para resaltar as pedras de maior tamaño e máis regulares con, según Fernández Oxea, figuras caprichosas resultantes das irregularidades das pedras.

Francos, Proendos.

Esta arte – permítaseme chamala así – referenciada no Seminario de Estudos Galegos por Fermín Bouza Brey, emparentada cos xeitos islámicos de decoración, cos grutescos renacentistas, os esgrafiados cataláns e, aínda máis, coa arquitectura popular cacereña e salmantina, debería ser contemplada con respecto. Nela, como en moitos saberes humáns, compéndianse moitas épocas: as curvas tan significativas nas nosas insculturas rupestres, as rosetas castrexas e romanas, a mourisca teima repetitiva, os motivos vexetais románicos, as molduras e faixas barrocas, a recreación imaxinativa do fantástico, e o cotián convertido en símbolo, coma os galos de Cacedo en Bolmente.

Cacedo, Bolmente.

BIBLIOGRAFÍA

A Devesa, Neiras.

O esgrafiado é unha técnica basada na utilización de morteiros realizados con cal grasa apagada, que nalgúns sitios, como no medievo en Segovia ou no século XVIII en Cataluña, levou a superposición de capas de revoques de distintos cores, para conseguir, sobre un debuxo previo, unha decoración policromada e moi resistente. O seu orixe parece ser oriental, coñecéndose moitos exemplos no arte islámico, clara raíz do esgrafiado segoviano. O catalán que tuvo no Barroco unha ampla repercusión, parece ter unha orixe italiana a través dos amplos contactos mercantiles mediterráneos. Refléxase este, sobre todo, na Barcelona burguesa con temática mitolóxica ou con motivos relacionados co oficio do rico propietario que os encarga.