O MARCO DA PENA LONGA

Abondosas son as manifestacións tumulares no noso país: As casiñas dos mouros, antas, arcas, mámoas, medorras, fornos, etc, xalonan toda Galicia; e alí onde xa non queda vestixio material, a toponimia segue gardando o seu recordo. Comunmente adscritos á mesma época, nos séculos medios do V milenio antes de cristo, os círculos líticos e as chamadas pedras fitas son casos excepcionais.

CÍRCULOS LÍTICOS

Dos círculos líticos ou cromlech só hai referencias na Chaira da Mourela (As Pontes) e recentemente, nas terras arrasadas polos incendios, apareceu outro en Vilanova de Arousa.
En Sober poderíamos ter un na chamada Aira dos Mouros na intersección da parroquia de Proendos con Millán e Rosende.

PEDRAS FITAS

En canto as pedras fitas, está a coñecidísima Lapa de Gargantáns en Moraña e outros exemplos como a Pedra Chantada en Vilalba, a de Cristal en Ribeira, xunto con achádegos recentes de tipoloxía non moi semellante Á de Gargantáns.
En Sober, a toponimia reflexa nomes tan suxerentes como O Marco Vello entre O Arroxó e a Burdalla; Pedra Fita, un pouco ó norte da Lama Longa (Refoxo), e, non moi lonxe, O Marco da Pena Longa que ben podería ser un dos poucos menhires coñecidos de Galicia.



O MARCO DA PENA LONGA

Mide a pedra 1´76 m. de longo, presentando unha tendencia estilizada con coviñas alineadas, sucos e un círculo prepucial na parte superior que lle confire un aspecto fálico.
A pena servía de límite entre as parroquias de Refoxo, Neiras, Canaval e Mañente (Pantón), asegurando algúns veciños ser marco divisorio entre a casa dos Andrade coa de Tor ou da Bastida.
A pedra foi atopada nunha canle de regadío, e o arqueólogo que supervisaba as obras do desterre para un paso sobre a vía do tren no traxecto Monforte–Canaval, decidiu, para protexela, levala o Museo Provincial, onde se encontra depositada.
Somos da idea de estudar a posibilidade de ubicar A Pena do Marco Longo no seu lugar orixinal, pois é no seu contexto onde adquire o seu valor, e se esto non fora posible debido a transformación do seu contorno, nalgún outro lugar adecuado do noso municipio.

Lembremos: estamos a falar dunha das escasísimas pedras fitas coñecidas en Galicia.

Outro monumento excepcional asentado no Concello de Sober.