a casiña do capitán




Alfonso Campos Pérez

Un imaxina que A Casa do Capitán será unha desas de estilo indiano, coas armas do corpo na parede, xardinciño, valado e aspecto un pouco estrambótico. Unha casa de retiro que exhala un arrecendo melancólico; aínda máis se as vemos abandoadas e as imaxinamos poboadas polos pantasmas dos seus antigos donos. Pero non, A Casiña do Capitán é un humildísimo refuxio feito en pedra que semella ter sido feita por un pastor para regardarse do frío e da auga nas tranquilas horas do seu oficio. Mais outro foi o cometido da construcción.
Foi o dono JoaquínVázquez Fernández, nado o 19 de Xullo de 1867 en Vilaescura, fillo de Ramona e de Melchor. O 11 de decembro de 1886 ingresa na caixa de reclutas de Lugo, sendo destinado á guarnición do Rexemento de Cazadores de Galicia 29 de Caballería. No 1896 solicita pasar ó distrito de Cuba, embarcando na Coruña o 21 de Xaneiro de 1897, no vapor Alfonso XII e desembarcando na illa o 4 de febreiro, co emprego de teniente da Escala de Reserva retribuída, tendo que entrar en combate deseguido contra os insurgentes en Guanocano, Cienfuegos, Trinidad, Sierra Alta, etc, na tan nomeada e recordada guerra de independencia cubana.
Tras a guerra, embarcou Joaquín no ano de 1999 no porto de Cienfuegos a bordo do vapor Cataluña, pasando á reserva no Reximento da Caballería de Palencia nº 38 e vivindo en Vilaescura dende aquela despois de ser nomeado o 20 de setembro dese ano “Caballero de 1ª Clase de la Orden del Mérito Militar, en atención al comportamiento observado por D. Joaquín Vázquez Fernández segundo teniente de Caballería en el encuentro ocurrido en Loma de la Mina Trinidad el ocho de octubre de mil ochocientos noventa y siete”, cun retiro dende 1904 de 146 pts e 25 ctms. En 1921 foi ascendido a Capitán honorífico.
Pouco sabemos do persoeiro que non figure nos datos oficiais, entre outras cousas porque é unha desas vidas que a xente silencia e que a propia familia deixa nun recanto, cun aquel de vergoña. Debeu de ter unha vida con certo acomodo, con amplas relacións sociais, para ser do estamento militar debeu de acoller a República con satisfacción e participar na efervescencia política xa cunha respetable idade. Neses intres, a súa filla xa levaba moitos anos de mestra e é el o que a anima a participar nas disputas electorais, no PSOE, véndoa dotada de boas dotes oratorias e firmes conviccións democráticas. Pero chegou a guerra e con ela a pronta e fera represión en Galicia. A brillante docente é arranca da prisión e fusilada. Así o pon Joaquín coa súa letra no reverso dun retrato seu. “Maruja Vázquez Suarez, Maestra de Miño - Fusilada por los fascistas de Puentedeume el 21 de Agosto de 1936. ¡Cobardes!”
El pensou que a súa posición de militar retirado con boas relacións, sería suficiente para salvarlle a vida á filla, pero os falanxistas, que se cebaron especialmente nos mestres porque non hai cousa máis perniciosa para a irracionalidade que a educación, díronlle o derradeiro “paseo” naquel verán do 36, sen agardar ningún xuizo.
Frisando os 70 anos, Joaquín non o deu superado, durante o resto da vida votouse a culpa da morte da filla co peso dos remorsos sobre os ombreiros.
Por iso din que fixo aquel refuxio en Penabión a carón da lendaria pena dos mouros que acabou de pilar da vía do tren e que debeu de contemplar íntegra nos seus anos mozos, antes de que os enxeñeiros vascos fixeran as vías. E alí, na agora recordada como Casiña do Capitán, cerca do castro de Vilaescura, ó mellor despois de facer unha das súas segredas visitas a algún dos agochados da guerra, nos intres máis duros da súa existencia, ía buscar un pouco de sosego coma un eremita no seu tobo.

os debuxos en cal de Sober


Casa da Fonte, Paradela, Santiorxo.
Casa da Fonte, Paradela, Santiorxo.
Os encachotados, esgrafiados, encintados, foron técnicas moi utilizadas dende o século XIX ata mediados do século XX. Aínda nos albores do século XXI algún sentimental arranxou os da súa casa, sen ter, case, mao de obra cualificada que conservara os saberes da técnica. Máis o que soe ocurrir, como pasou recentemente nunha casa de Sansillao, é que se pique para encintar as paredes con cemento, que é a moda dos nosos tempos. Así que, entre as novas reformas, e como xa non é o demo o que anda nos tellados senón o abandono o que os anica definitivamente, o oficio foise perdendo e con el os debuxos das nosas paredes.
Momelle, Gundivós.
O esgrafiado é unha técnica basada na utilización de morteiros realizados con cal grasa apagada, que nalgúns sitios, como no medievo en Segovia ou no século XVIII en Cataluña, levou a superposición de capas de revoques de distintos cores, para conseguir, sobre un debuxo previo, unha decoración policromada e moi resistente. A súa orixe parece ser oriental, coñecéndose moitos exemplos no arte islámico, clara raíz do esgrafiado segoviano. O catalán que tuvo no Barroco unha ampla repercusión, parece ter unha orixe italiana a través dos amplos contactos mercantiles mediterráneos. Refléxase este, sobre todo, na Barcelona burguesa con temática mitolóxica ou con motivos relacionados co oficio do rico propietario que os encarga. 
 A Devesa, Neiras.
As decoracións con cal galegas son máis modestas, utilizando o branco sobre o fondo da parede ou sobre a base do morteiro, pero igualmente estéticos e resistentes. Así, podemos contemplar dende os máis simples encintados da pedra dos muros á repetición de diferentes motivos: figuras curvilíneas, faixas con trazado xeométrico, nubeiros, aves, peixes, serpes, animais fantásticos, recipientes, plantas, rosetas, cruces, e mesmo, nalgunha zonas, escenas diversas onde aparecen pitas e gaiteiros. Estamos a falar de figuras feitas para disimular, en xeral, os paramentos de menos calidade, formados, en moitas ocasións, por cachote miudo e para resaltar as pedras de maior tamaño e máis regulares con, según Fernández Oxea, figuras caprichosas resultantes das irregularidades das pedras. 
 Francos, Proendos.
Esta arte – permítaseme chamala así – referenciada no Seminario de Estudos Galegos por Fermín Bouza Brey, emparentada cos xeitos islámicos de decoración, cos grutescos renacentistas, os esgrafiados cataláns e, aínda máis, coa arquitectura popular cacereña e salmantina, debería ser contemplada con respecto. Nela, como en moitos saberes humáns, compéndianse moitas épocas: as curvas tan significativas nas nosas insculturas rupestres, as rosetas castrexas e romanas, a mourisca teima repetitiva, os motivos vexetais románicos, as molduras e faixas barrocas, a recreación imaxinativa do fantástico, e o cotián convertido en símbolo, coma os galos de Cacedo en Bolmente.
 Cacedo, Bolmente.
BIBLIOGRAFÍA
Os encachotados, esgrafiados, encintados, foron técnicas moi utilizadas dende o século XIX ata mediados do século XX. Aínda nos albores do século XXI algún sentimental arranxou os da súa casa, sen ter, case, mao de obra cualificada que conservara os saberes da técnica. Máis o que soe ocurrir, como pasou recentemente nunha casa de Sansillao, é que se pique para encintar as paredes con cemento, que é a moda dos nosos tempos. Así que, entre as novas reformas, e como xa non é o demo o que anda nos tellados senón o abandono o que os anica definitivamente, o oficio foise perdendo e con el os debuxos das nosas paredes.
A Devesa, Neiras.
O esgrafiado é unha técnica basada na utilización de morteiros realizados con cal grasa apagada, que nalgúns sitios, como no medievo en Segovia ou no século XVIII en Cataluña, levou a superposición de capas de revoques de distintos cores, para conseguir, sobre un debuxo previo, unha decoración policromada e moi resistente. O seu orixe parece ser oriental, coñecéndose moitos exemplos no arte islámico, clara raíz do esgrafiado segoviano. O catalán que tuvo no Barroco unha ampla repercusión, parece ter unha orixe italiana a través dos amplos contactos mercantiles mediterráneos. Refléxase este, sobre todo, na Barcelona burguesa con temática mitolóxica ou con motivos relacionados co oficio do rico propietario que os encarga.
Momelle, Gundivós.
As decoracións con cal galegas son máis modestas, utilizando o branco sobre o fondo da parede ou sobre a base do morteiro, pero igualmente estéticos e resistentes. Así, podemos contemplar dende os máis simples encintados da pedra dos muros á repetición de diferentes motivos: figuras curvilíneas, faixas con trazado xeométrico, nubeiros, aves, peixes, serpes, animais fantásticos, recipientes, plantas, rosetas, cruces, e mesmo, nalgunha zonas, escenas diversas onde aparecen pitas e gaiteiros. Estamos a falar de figuras feitas para disimular, en xeral, os paramentos de menos calidade, formados, en moitas ocasións, por cachote miudo e para resaltar as pedras de maior tamaño e máis regulares con, según Fernández Oxea, figuras caprichosas resultantes das irregularidades das pedras.
Francos, Proendos.
Esta arte – permítaseme chamala así – referenciada no Seminario de Estudos Galegos por Fermín Bouza Brey, emparentada cos xeitos islámicos de decoración, cos grutescos renacentistas, os esgrafiados cataláns e, aínda máis, coa arquitectura popular cacereña e salmantina, debería ser contemplada con respecto. Nela, como en moitos saberes humáns, compéndianse moitas épocas: as curvas tan significativas nas nosas insculturas rupestres, as rosetas castrexas e romanas, a mourisca teima repetitiva, os motivos vexetais románicos, as molduras e faixas barrocas, a recreación imaxinativa do fantástico, e o cotián convertido en símbolo, coma os galos de Cacedo en Bolmente.
Cacedo, Bolmente.
* VVAA; Guía Práctica de la Cal y el Estuco. Edit. De los oficios. León, 1998.
* Ignacio Garate Rojas; Artes de la Cal. Instituto español de arquitectura. MRRP.Universidad de Alcalá. Edit. Munilla-Lería- 2ª ed.2002.
* Xosé Vázquez Rodríguez; Histórias de Papeiros e Rabudos. Etnografía da Ribeira Sacra. Graficas Galegas, 2003.

requiem polo piñeiro manso de Nabán


María Rodríguez Trigo de Nabán

Din que o meu bisabó o practicante Domingo Trigo o plantou hai douscentos anos. Na metade dunha leira, alcanzando dimensións a considerar. Só, illado doutras árbores, resistiu ás treboadas. Foi testemuña muda do transcorrer do tempo, do ir e vir das xeracións. Oiu petar na súa zafra ó Casimiro, o ferreiro e labrego do pobo. Sentiu o ris ras da garlopa e a trencha ó bater  coa madeira  mentres Castor, carpinteiro e labrego, facía un angazo. Escoitou o trico trico das puntadas que daba a costureira María na súa máquina de coser. Ollou como as cabalerías que ían polas carreiras cara o camiño Real pasaban a ser estradas con asfalto. Mesmo se feriu ó tropezar a rella do arado do Fausto coas súas raíces espalladas pola leira, sendo logo o causante a rella do tractor do Gerardo.  Moitas veces visualizou o cla cla da coitela ó rabanar os nabos, o sig sag do fouzo ó segar o pan, e o pic pac da gadaña ó sachar ás patacas. Formou parte do transcorrer dos ciclos naturais onde homes e territorio se funden nunha simbiose maxistral.
Miraba aló polos oitenta como unha nena o observaba coa impotencia de non ser capaz de subir ata a cima. Esa nena enfermeira, curiosamente como o seu bisabó, o 17 de decembro do 2009  chegou de traballar  atopouno derrotado no chan, toda unha grandiosidade crebada, e quedou paralizada. Os seus 32 anos pasaron nuns segundos e en todos eles aquela imaxe era insólita. Din que caeu coma un vello, pouco a pouco, sen facer ruído a penas, deixando un discreto oco cheo de auga.
Nos oitenta as nevadas leváranlle un par de pólas importantes, e un raio nos noventa feriuno notablemente, comezando así o seu declinar ó sur. As choivas abundantes do 2009 reblandeceron tanto o terreo que as raíces non aturaron o desequilibrio, e esvaeceuse. 
Agora esa nena vella séntase no cima desfeito no chan, e  sente unha extraña forza natural que a envolve. É unha catedral natural vencida polos anos. Unha desas catedrais que nos rodean e que non precisan ser adecentadas para lucir esplendorosas. Catedrais axudadas por xeracións de homes, mulleres  e nenos que actuan guiados pola observación e o sentido común de quen observa.
Algúns din que se podería intentar poñer de novo en pe. Pero eu estou farta de ver na miña profesión eses intentos de levantar corpos que chegaron a unha final biolóxica. O pino caeu pero a súa forza perdurará no recordo dos que medramos canda el. Évos moito máis que unha simple árbore.  

aba sacra, o paraíso

Ángeles Rodríguez




Non, non esaxero. Se por paraíso (termo que aparece en moitas das relixións ) entendemos lugar con moita  auga, paisaxe bucólica e abundancia de vexetación, afirmo rotundamente que a nosa ribeira, a de Sober, é un paraíso.
Pero esta sinceira introdución non é en realidade para loar a beleza da nosa paisaxe ou a importancia que as vides teñen no noso concello, nin tan sequer  para falar do noso viño,  ampliamente recoñecido, senón para falar dunha fermosa escultura que en tan singular paraxe pode atopar o viaxeiro baixando pola estrada que vai de Doade a Castro Caldelas, moi perto do Souto Chao.
Realizada en bronce polo artista ourensán Antón Pereiras, atópase na ladeira do monte, de aí o seu nome: Aba Sacra, nome de orixe medieval, é dicir, ladeira sagrada, e foi doada pola Asociación Cultural Camiño Real.
Está formada por dúas figuras:  a da esquerda é unha moza que porta na cabeza un cesto cheo de uvas, tal e como se facía antes, cando aínda non se sabía das novas tecnoloxías como os modernos montacargas que agora se poden ver nalgunhas viñas. Acompáñaa  á súa dereita un neno cunha aguillada, a vara que servía para tanguer as vacas que tiraban do carro, cando aínda tampouco se sabía dos tractores, porque non había.
Ao pé das figuras, un acróstico: “ Sácrima”, de D. José Mª Núñez Pérez (actual Delegado Provincial da Axencia Tributaria de Lugo).
A peculiaridade desta escultura atópase na súa inspiración: unha vella fotografía  que foi tomada aproximadamente hai uns oitenta anos.

O home da esquerda era ao que lle chamaban “ O Campelo”, dunha das casas de Marcelle. Inmediatamente á súa dereita atópanse tres irmáns: Ángela (co cesto das uvas na cabeza), Antonio (coa aguillada) e Carmen, todos da casa Corredoira de Doade, e á dereita de todo, Sergio, o seu pai.
Podemos ver tamén na foto a xugada  tirando do carro, pois viñan de facer a vendima.
Daquela, saían de noite cara a ribeira, co gallo de evitar a calor, co carro cargado de cestos ou  se se podía (pois só había dúas ou tres en cada aldea) cunha “arca” encaixada na parte interior do carro e suxeita polos estadullos, que se amoldaba perfectamente dada a súa forma ovalada e que tiña unhas tapadeiras que abrían ou pechaban, segundo se mire, ao medio. Había que enchelas de auga uns días antes para que abombasen e así evitar que se perdera o mosto das uvas.
Pois ben, o día 09 de xullo de 2005, celebrouse un acto para inaugurar esta escultura.
Entre outros persoeiros asistiron: D. Antonio Rodríguez Álvarez, que naquel intre era o Subdirector Xeral da Consellería de Cultura e Turismo da Xunta de Galicia e ao que moitos de vós coñeceredes por Antonio ou Toño, da “ Cantina” de Doade, e tamén a que era a alcaldesa de Sober naquel tempo: Dª. Raquel Arias, actual Delegada Territorial da provincia de Lugo.

Foi un día de festa, con gaitas e pandeiretas. Os dous irmáns, Ángela e Antonio, puxéronse xuntos para unha nova foto; ela, moi guapiña, eso si, sen o cesto de uvas na cabeza, pero co seu bastón, que os anos non perdoan, e el cunha aguillada,  rememorando os tempos da súa nenez.
Veciños e amigos reuníronse para xantar no Souto Chao. Non faltaron o polbo, a empanada e o viño, á sombra dos castiñeiros.
E todo isto por unha escultura, Aba Sacra, que recolle boa parte da nosa historia, da historia da nosa ribeira, e que ten como protagonistas a tantas e tantas mulleres anónimas que fixeron do seu traballo a súa razón de vida.
A escultura quere ensalzar o traballo dos viticultores e é unha fermosa homenaxe a todos eles, homes e mulleres que co seu esforzo e suor, humedeceron estas ladeiras sagradas bañadas polo Sil.
Pero esta escultura ten algo moito máis especial para min e sinto a necesidade de escribilo. O meniño da aguillada  era o meu tío Antonio, que nos deixou hai xa tres anos, e a moza do cesto das uvas, a guapiña do bastón, era a miña querida avoa que tamén nos deixou hai tan só tres meses. Ela foi a que me ensinou a ler o reloxo, a que me facía os carros de nabos, a que me cantaba “ai que raio tía Manuela” e me dicía adiviñas e refráns, a que limpou o clarinete do avó todos os días cando el marchou á guerra, a que amasaba e quentaba o forno para cocer o pan, a que lle poñía os parches ás potas, a que me quitaba a burra da corte para que eu imaxinara que montaba un cabalo e me levaba con ela ao monte, a que segaba o outono coa gadaña, a que adobaba a zorza para facer os chourizos e me pelaba os bullós cando era o tempo das castañas, a que me pedía que lle recordara cousas das matemáticas cando a memoria empezou a fallar, a que…
Tantas e tantas cousas que non caberían neste papel!
Gústame  pensar que aí está, de seguro está, paseando pola aba sacra, vendo pasar o Sil, vendo ás xentes traballar, na orixe, no paraíso…

CONFERENCIA: O LAGO ESPAÑOL

O amigo e socio d'O Colado do Vento Francisco Ruíz Aldereguía ofreceranos unha conferencia, en lugar por determinar, o vindeiro 30 de Abril sobre o imperio colonial hispano, da que nos brinda un resumo.

El lago español
Francisco Ruíz Aldereguía

Parte de esta historia comenzó cuando el 25 de septiembre de 1513 Vasco Núñez de Balboa divisa un gran mar al otro lado de la costa de Veragua (una parte del actual Istmo de Panamá). Hacía 11 años los indios habían hablado al Almirante Colón, durante su último viaje, de la existencia de un mar tras las altas cordilleras. Nadie hasta entonces había sido capaz de penetrar al interior de lo que llamaban la Tierra Firme, una selva casi inexpugnable llena de peligrosas tribus indias. Núñez de Balboa tomará posesión en nombre del rey de Castilla de aquel ignoto océano llamándolo Mar del Sur. Este descubrimiento, después del de las Indias Occidentales de Colón, será el hito más importante de la conquista del Nuevo Mundo. Se confirmaba que entre las nuevas tierras descubiertas y el lejano Oriente, los ricos reinos de Catay, Cipango, Las Indias, las Islas de las Especias, las Malucas, La Tierra del Preste Juan se abría un océano de dimensiones insospechadas. La cosmovisión de la tierra se presenta en múltiples posibilidades, los cartógrafos comienzan la especulación sobre si el nuevo mar es cerrado o se puede alcanzar el Indico atravesando este insospechado océano ¿Dónde situar ahora las 7.800 islas de las que hablaba Marco Polo en los mares de oriente?

Será Fernando de Magallanes, un portugués nacido cerca de la “Raia” en Tras os Montes, el que al servicio del rey de Castilla, a finales de 1520 descubra un paso al sur del nuevo continente, el estrecho que llevará su nombre, alcanzando el lejano oriente por el Oeste. Magallanes ya había estado navegando por aquellos mares de la India y China con sus compatriotas portugueses, que llegaban por el Este doblando el continente africano, tras atravesar el océano Índico: también era un largo y dificultoso viaje. Así que un día le dijo a su amigo el jefe de la factoría comercial de Tidore en las islas de las Especias: ¡Volveré por la ruta del Oeste aunque tenga que comerme los cueros de las velas! Y lo hizo: se comió los cueros remojados para ablandarlos, junto con el serrín del maderamen y todas las ratas de abordo, llegó tras tres meses de travesía por aquel vacío océano al que llamó Pacifico (tener en cuenta que Colon tardó un mes en atravesar el Atlántico), pues extrañamente no se encontró con ninguna tormenta. Lo tuvo que hacer con el pabellón de Castilla, bajo la autoridad de Carlos I, el único que podía hacerlo según el Papa y el tratado de Tordesillas: hacia el Oeste el rey de Castilla y hacia el Este el rey de Portugal, sólo ellos podrán navegar, comerciar, descubrir y conquistar. Por eso en el otro extremo del mundo, donde no se sabía que mar era de uno y de otro, portugueses y españoles se mataban, incluso cuando la corona de los dos reinos estaba sobre una misma cabeza. Cada uno tenía su espacio y era celoso de no permitir la libre navegación del otro en lo que decían llamar sus mares. Y con ese sentido de propiedad se empezó a explorar, a buscar nuevas tierras, ricos imperios, las supuestas tierras de Austrialia (en honor de los Austria), el paso del Noroeste (que comunicara Atlántico y Pacífico por el Norte), las imaginarias islas Rica de Oro y Rica de Plata, un maremagno entre ansias de oro, de evangelizar, de fama y de aventura; espíritus nobles y villanos muchas veces metidos en el mismo barco con resultados catastróficos. Por otro lado los virreyes y gobernadores responsables de colonizar y buen gestionar los territorios bajo su dominio, no podían dar rienda suelta a cualquier aventura exploradora con un alto coste en recursos, sobre todo humanos. Pues si de algo andaban sobrados era de territorio para ocupar y explotar y escasos de blancos europeos dispuestos a conformarse con ser simples colonos. Pero en casi los 400 años que aquello fue un mar propiedad de los reinos de España, hubo tiempo para que un Legazpi, Urdaneta, Cabrillo, Vizcaino, Mendaña, Quiros, Torres, Juan Fernández, Mourelle de la Rua junto con muchos otros descubrieran islas, archipiélagos, pasos, todo un mundo que abarca desde Alaska hasta la Tierra del Fuego. Aquellos esforzados hombres y mujeres, dejaron constancia en toda una toponimia que aun perdura en muchos casos, reconocible con solo coger un mapa del Pacifico; o nombres ya olvidados por los cambios de los tiempos y la aparición de nuevos dueños. Perdidos en la memoria de la actual toponimia tenemos: Nueva Galicia, Castilla del Oro, islas de la Amistad, nombres de santos y efemérides los hay a cientos y otros muchos nombres cambiados bien por los propios españoles en posterior redescubrimiento de la misma isla, bien por los nuevos dueños europeos, o por la recuperación actual de los nombres nativos originales.

Causa de esta confusión principalmente se debe a que todo lo referente a rutas, posiciones, descubrimientos, era tratado con secreto bajo pena de muerte. Había que evitar que ingleses, holandeses y franceses participaran en tan grande botín ¿Cómo controlar aquel enorme espacio que casi era un tercio de la tierra? Negándoles el aprovisionamiento de los buques y expulsándolos, con fuego y cuchillo, allá donde se encontrara “privaters” o piratas como se les llamaba a los intrusos.

La imposibilidad material de mantener aquel espacio libre de extraños, las presiones internacionales, las necesidades de abrir el comercio fueron permeabilizando las invisibles fronteras del mar y ya en el siglo XVIII España no es capaz de mantener ese sistema cerrado. La exigencia tantas veces hecha por las potencias marítimas: que el rey de España enseñase el “Testamento de Adan”, del que se consideraba el heredero principal habiendo tomado la libre posesión de todo un océano, ha quebrado la voluntad de los tiempos pasados de mantener fuera del área estratégica a los no amigos. La disculpa de las investigaciones científicas, las nuevas exploraciones, el secretismo del reconocimiento de las posesiones españolas y la debilidad de un gigante que su propio tamaño lo ha hecho vulnerable hará que el Pacífico se abra a cualquier nación que tenga capacidad de navegar y comerciar.

La pérdida de las colonias americanas cortará la comunicación por la ruta del oeste, el Galeón de Acapulco o a Nao de Manila e interrumpe después de más de 300 año de servicio. Quedan los últimos reductos de Filipinas, Marianas, Marshall, Carolinas y otros archipiélagos siquiera contabilizados ni en personas ni en localización.

La guerra hispano-americana de 1898 termina definitivamente con todos nuestros lazos del Pacífico. Un nuevo dueño llamado USA se perfila en los albores del XX, las teorías de Mahan sobre la influencia del poder naval en la historia juegan a los dados del tablero de estrategias, poderes, recursos y fuerzas. Unos ocupan el puesto de otros, es ley de vida.

Un triste velo amarillo de memoria perdida, por no decir un sentimiento de vergüenza histórica, de rechazo a lo que fue y ya no puede ser, parece caer sobre nuestra conciencia, hija de leyendas negras o complejos injustificados tanto internos como externos. Se impone en el presente una perspectiva vital tranquilizadora por los yerros pasados y un orgullo por lo bien hecho, que fue mucho. Encontrar un lugar donde no debe separarnos de la búsqueda de un análisis de calidad y claridad en el conocimiento de nuestro pasado es nuestra obligación, porque de acuerdo con nuestra académica Carmen Iglesias: no siempre lo peor es cierto.

Sobre todo esto queremos hablar en la charla del día 30 de abril.